Eko-Inspiracja 2014 – Miasto zrównoważonego rozwoju Częstochowa
„Miasto Częstochowa jest samorządem bardzo aktywnym w obszarze kształtowania i wdrażania zrównoważonej gospodarki energetycznej. W strukturach Urzędu Miasta pracują fachowcy, którzy umieją korzystać z praw i obowiązków, jakie daje funkcjonujący stan prawny. Wartością dodaną jest również konstruktywna współpraca z wszystkimi instytucjami i przedsiębiorstwami działającymi na rynku energii. Realizowane działania i podejmowane inicjatywy czynią z samorządu częstochowskiego lidera w efektywnym wykorzystaniu energii oraz ograniczeniu emisji gazów do atmosfery.”
Częstochowa – samorząd energetycznie świadomy
Częstochowa od 2003 roku kształtuje i realizuje lokalną politykę energetyczną, wykazując aktywność we wszystkich obszarach zainteresowania, tj. planowanie energetyczne, wolny rynek energii elektrycznej oraz poprawa efektywności energetycznej. Działania te wykonywane są zgodnie z zasadą 5xE: Energia, Ekonomia, Ekologia, Edukacja i Efektywność.
Celem strategicznym miasta Częstochowy jest stała obecność w grupie miast Unii Europejskiej zaangażowanych w zrównoważone gospodarowanie energią i ochronę klimatu ziemi. Samorząd miasta Częstochowy pełni rolę lokalnego lidera zarówno w zarządzaniu energią, jak i jej efektywnym wykorzystaniu. Miasto skutecznie wdraża konkretne przykłady (dobre praktyki) skutkujące zmniejszeniem zużycia energii w jednostkach sektora publicznego oraz redukcją emisji CO2.
Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej stanowi bardzo istotny obszar polityki energetycznej gminy, którego realizacja przynosi wymierne efekty w postaci ograniczenia zużycia mediów i redukcji kosztów z tego tytułu (oszczędności budżetowe). Wpływa na poprawę jakości powietrza i warunków życia mieszkańców. Stanowi jeden ze sposobów ograniczenia konsumpcji energii i wody bez angażowania dodatkowych środków finansowych gminy.
Czy wiesz, że realizowany program wypełnia cele i kierunki działań określone w:
- pakiecie energetyczno-klimatycznym UE 3x20,
- dokumencie „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku”,
- obowiązkach gminy wynikających z Ustawy o efektywności energetycznej z dnia 15.04.2011 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 94 poz. 551),
- zaleceniach normy PN-EN ISO 50001:2011 Systemy zarządzania energią — Wymagania i zalecenia użytkowania.
Dnia 22 listopada 2012 r., Uchwałą Nr 509/XXVIII/2012 Rady Miasta Częstochowy, Częstochowa stała się jednym z sygnatariuszy Porozumienia między burmistrzami – przedsięwzięcia na rzecz walki ze zmianami klimatu, zainicjowanego w 2008 r. przez Komisję Europejską. Istotą tej międzynarodowej inicjatywy jest zrealizowanie, a nawet przekroczenie, unijnego celu, jakim jest zmniejszenie do 2020 roku emisji CO2 o 20% (w stosunku do roku 1990), poprzez wdrożenie Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP), dotyczącego efektywności energetycznej i wykorzystywania lokalnych odnawialnych źródeł energii.
Włączając się w tę inicjatywę władze miasta uznały swoją kluczową rolę w realizacji tzw. pakietu 3x20:
- do 2020 r. ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r.,
- zwiększenie do 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zużyciu energii,
- dążenie do zwiększenia efektywności wykorzystania energii o 20%.
Głównym celem wynikającym z przystąpienia do Porozumienia między burmistrzami było ograniczenie emisji CO2 o 20% do 2020 roku, w stosunku do roku bazowego (2005 roku).
Wybrane eko projekty realizowane w Częstochowie:
„Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej miasta Częstochowy” – program realizowany jest od 2003 roku, polega na monitorowaniu zużycia energii i wody we wszystkich jednostkach i spółkach miejskich (około 230 obiektów) oraz szacowania kosztów ponoszonych z tego tytułu. Corocznie dla 120 obiektów komunalnych (oświatowych) sporządzane są indywidualne, szczegółowe raporty zawierające dane eksploatacyjne, techniczne i energetyczne. Dla wszystkich tych obiektów sporządzany jest również roczny raport zbiorczy.
Szczegółowym celem realizowanego programu jest konsekwentne wdrażanie zarządzania energią i środowiskiem w miejskich obiektach użyteczności publicznej i sukcesywne zmniejszenie zużycia energii oraz wody, a także redukcja emisji CO2 do atmosfery. Wymiernym efektem tych działań jest ograniczenie rzeczywistych kosztów ponoszonych z tego tytułu przez samorząd w obiektach użyteczności publicznej miasta, a poprzez politykę edukacji ekologicznej i promocję energooszczędnych inwestycji – także indywidualnych kosztów ponoszonych na te cele przez mieszkańców.
Program obejmuje swoim zakresem działania inwestycyjne i bezinwestycyjne. W ramach działań inwestycyjnych realizowane są w obiektach miejskich działania termomodernizacyjne oraz modernizacje systemów grzewczych. Jednak głównym elementem programu są działania zarządcze, bez kosztowe (niewymagające dodatkowych nakładów), mające na celu optymalizację zużycia mediów i warunków rozliczeń oraz w konsekwencji ograniczenie kosztów ponoszonych przez gminę.
Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Częstochowie przy Alei Jana Pawła II nr 95 – remont generalny — budynek po kompleksowej termomodernizacji obejmującej m.in. docieplenie ścian zewnętrznych, wymianę okien, modernizację systemu grzewczego i instalacyjnego wpływających na poprawę warunków eksploatacji wraz z pełnym remontem pomieszczeń wewnętrznych.
„System Monitoringu Mediów” używany do gromadzenia danych z faktur za media, pozwala na automatyczne generowanie rocznych raportów danych technicznych i energetycznych. Od 2008 roku dane dot. zużycia i kosztów mediów oraz warunków rozliczeń pozyskiwane są bezpośrednio od poszczególnych placówek. Umożliwia to bieżącą kontrolę efektywnego korzystania z mediów oraz prawidłowości prowadzonych rozliczeń. Włączenie administratorów obiektów w proces pozyskiwania danych posiada walory edukacyjne, a także pomaga uświadomić zasadność bieżącej analizy zużycia i kosztów mediów oraz konieczność podejmowania działań w celu ich racjonalizacji.
„Kropla do kropli” - program pozwala na obniżenie zużycia oraz kosztów eksploatacyjnych za wodę, energię do podgrzania wody oraz ścieki, co pozytywnie wpływa na środowisko poprzez ograniczenie emisji CO2 do atmosfery, a tym samym propaguje proekologiczną postawę wśród lokalnej społeczności. W Częstochowie staramy się ten cel osiągnąć poprzez wprowadzenie specjalnie dobranych rozwiązań technologicznych dopasowanych do potrzeb danego budynku, a także działań edukacyjnych skierowanych do jego użytkowników, zarówno pracowników, jak i uczniów i przedszkolaków.
„Kampania edukacyjno-informacyjna” mająca na celu podniesienie świadomości społecznej i tworzenie społeczeństwa obywatelskiego w zakresie aktywnego udziału w procesie podejmowania decyzji dotyczących zrównoważonego rozwoju lokalnej gospodarki energetycznej, planowania energetycznego w gminie i ochrony środowiska związanych z systemami zaopatrzenia i racjonalnego użytkowania energii.
Na stronie Urzędu Miasta uruchomiony został dla mieszkańców internetowy portal informacyjny „Energia i środowisko” (www.czestochowa.energiaisrodowisko.pl), który służy do popularyzacji tematyki związanej z oszczędnością energii, poprawą efektywności energetycznej i troską o stan środowiska naturalnego.
Co roku w mieście Częstochowa organizowane są Miejskie Dni Inteligentnej Energii zarówno w formie plenerowego festynu dla wszystkich mieszkańców, jak i konferencji naukowo technicznej. Celem akcji jest kształtowanie wśród mieszkańców postaw ekologicznych oraz podniesienie świadomości w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej oraz ochrony środowiska naturalnego i redukcji emisji CO2 do atmosfery.
Wyniki i sukcesy prowadzonych działań
Efektem realizacji programu „Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej” w latach 2004-2013 dla grupy 118 obiektów oświatowych jest:
- ograniczenie zużycia energii o 169 171 MWh,
- ograniczenie emisji CO2 o 71 877 ton,
- ograniczenie zużycia wody o 601 978 m3.
Miasto uzyskało również znaczne oszczędności z tytułu obniżenia kosztów zaopatrzenia w energię oraz wodę i odprowadzania ścieków. Nie do przecenienia jest także uzyskiwany efekt ekologiczny. Zmniejszenie zużycia energii spowodowało spadek emisji CO2 o około 72 tys. ton. W 2013 roku łączna emisja CO2 wyniosła 23 764 ton i była mniejsza o 8 363 tony (26%) w porównaniu do roku 2003, to jest znacznie powyżej celów określonych w pakiecie energetyczno klimatycznym 3x20.
Efekty ekonomiczne i ekologiczne:
Efekty działań zarządczych i inwestycyjnych szczegółowo monitorowane i raportowane są dla grupy 118 obiektów oświatowych. Uzyskane oszczędności w zużyciu mediów dla tej grupy w roku 2013 wyniosły:
- łączne zużycie paliw i energii wyniosło 52 998 MWh i było mniejsze o 19 603 MWh (27%) w porównaniu do roku 2003;
- łączna emisja CO2 wyniosła 23 764 tony i była mniejsza o 8 363 tony (26%) w porównaniu do roku 2003;
- łączne zużycie wody wyniosło 124 367 m3 i było mniejsze o 77 036 m3 (38,2%) w porównaniu do roku 2003.
Efekty finansowe z wdrożenia programu „Kropla do kropli” już od początku realizacji, przerosły nasze oczekiwania, ponieważ uzyskane oszczędności w ciągu dwóch monitorowanych miesięcy przekroczyły trzykrotnie oszacowany, na podstawie Audytów wodnych sporządzonych przed montażem, poziom oszczędności. Jednakże program ten nie ma jedynie wymiaru finansowego, choć ten dla budżetu Gminy jest bardzo istotny, ale również przynosząc zmniejszenie zużycia wody, powoduje ograniczenie konsumpcji energii do jej podgrzania, czyli ogranicza emisję CO2 do atmosfery, więc daje również znaczące efekty ekologiczne. Wartością dodaną tego programu jest jego wymiar edukacyjny, który polega na dodatkowych zajęciach dla uczniów i przedszkolaków z dziedziny oszczędności wody według gotowego scenariusza i różnorodnych materiałów dydaktycznych (naklejki przy kranach, ordery dla dzieci, itp.).
Łączne efekty programu „Kropla do kropli” za okres od stycznia do grudnia 2013 r. dla dwudziestu jeden placówek oświatowych wynoszą:
- ograniczenie zużycia wody o 13 052 m3,
- ograniczenie zużycia energii do podgrzania wody o 652 MWh,
- ograniczenie emisji CO2 o 289 ton.
Korzyści ekonomiczne i ekologiczne, wynikające z podjętych działań zmierzających w kierunku ograniczenia zużycia mediów, pozytywnie wpływają głównie na zmniejszenie obciążeń budżetowych jednostek użyteczności publicznej. Szczególnie widoczne jest to w przypadku placówek edukacyjnych, które mogą środki finansowe zaoszczędzone na energii elektrycznej, cieple, gazie lub wodzie przeznaczyć na inne cele, ściśle związane z nauczaniem, np. pomoce naukowe.
Miejski Dom Kultury przy ul. Łukasińskiego 50/68 – do MDK należy: Pałac Hantkego, pływalnia kryta, Domek Orkiestry i sala widowiskowa – cały budynek jest po kompleksowej termomodernizacji obejmującej m.in. docieplenie ścian zewnętrznych, wymianę okien, modernizację systemu grzewczego i instalacyjnego wpływających na poprawę warunków eksploatacji wraz z pełnym remontem pomieszczeń wewnętrznych.
W latach 2008-2010 zrealizowano inwestycję pod nazwą „Program ograniczenia niskiej emisji dla osiedla Dźbów”, dzięki której wyeliminowano szkodliwe związki powstające przy spalaniu węgla, który był w tej dzielnicy podstawowym paliwem grzewczym. Teraz mieszkańcy mają ogrzewanie etażowe–gazowe. Programem ograniczenia niskiej emisji dla osiedla Dźbów objęto 39 budynków komunalnych i budynek Miejskiego Przedszkola nr 30. Inwestorem była Gmina Miasto Częstochowa, inwestorem zastępczym (operatorem programu) Zakład Gospodarki Mieszkaniowej „TBS” Sp. z o.o. w Częstochowie. Inwestycja była finansowana przez Gminę Częstochowa oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Dzięki realizacji Programu w 610 mieszkaniach zamontowano pełnostandardowe, nowoczesne instalacje wykorzystujące gaz w 40 gruntownie odnowionych budynkach. Zmodernizowano także budynek Miejskiego Przedszkola nr 30. Odpowiadają one teraz w pełni wymogom w zakresie ochrony środowiska i ekonomicznego gospodarowania energią.
Zakres inwestycji:
- gazyfikacja osiedla (budowa sieci zewnętrznej, przyłączy do budynków i instalacji wewnętrznych gazu),
- wykonanie instalacji etażowych ogrzewania gazowego oraz instalacji ciepłej wody w oparciu o dwufunkcyjne kotły gazowe,
- modernizacja przewodów kominowych,
- docieplenie ścian zewnętrznych wraz z kolorystyką oraz stropów piwnic i strychu,
- wymiana stolarki okiennej i drzwiowej.
Realizacja działań zarządczych w zakresie gospodarowania energią wpłynęła również na zmianę mentalności, zachowań i przyzwyczajeń administratorów miejskich jednostek. Administratorzy, a także inni pracownicy samorządowi włączeni w program, upowszechniali następnie wśród mieszkańców (przede wszystkim wśród młodzieży) wiedzę na temat oszczędzania energii i zachowania proekologiczne. Te eko-korzyści dla beneficjentów programu najlepiej świadczą o jego dużym wpływie na zrównoważony rozwój miasta.
Podjęte przez samorząd działania przynoszą ponadto poprawę komfortu użytkowania pomieszczeń oraz zmniejszenie obciążeń dla środowiska naturalnego.
Poprzez wdrożenie projektu udało się zrealizować takie cele jak: lepsza jakość i większy zakres świadczonych usług (dostawa ciepła sieciowego, gazu ziemnego, energii elektrycznej i wody) przy kosztach niższych lub podwyższonych, ale w stopniu niższym niż wzrost rynkowych cen nośników energii i wody, zwiększenie korzyści z inwestycji publicznych, zmiana sposobów świadczenia usług dostawy mediów sieciowych na bardziej efektywne, współpraca z innymi gminami w zakresie doskonalenia zarządzania energią w mieście, powiązanie zmian organizacji usług dostawy mediów sieciowych z wykorzystaniem nowych technologii.
